Werken aan dierenwelzijn met verhalen over échte dieren

Het lijkt een ideaal format: een verhaal met in de hoofdrol dieren die zich als mensen gedragen. Fabeltjesland, Musti, Nijntje, Dribbel, Peppa Pig: stuk voor stuk razend succesvolle kinderreeksen die zelfs na jaren niet aan populariteit inboeten. Het idee is niet nieuw. Zelfs vóór het ontstaan van de boekdrukkunst waren vermenselijkte dieren al trendy. Kijk maar naar de Fabelsvan Jean de La Fontaine of naar het magnum opus Van den Vos Reynaerde.

De vroegste Nederlandstalige literatuur zette een gebruik in gang dat tot vandaag doorwerkt: antropomorfisme, het toekennen van typisch menselijke eigenschappen aan dieren. Een koppige ezel, een sluwe vos, een bange wezel of een machtige leeuw als koning van het dierenrijk. Het mag dan cliché klinken, toch werkt het entertainend. En vandaag vooral voor kinderen.

Het dier als dier

Als je in de klas werkt rond dierenwelzijn, is het zinvol om de typisch dierlijke behoeften niet te vergeten. Het is dan waardevol om ook materiaal aan te bieden dat het dier toont als dier: in de natuurlijke omgeving, terwijl het activiteiten doet die het dier zelf leuk vindt en voeding eet die het lekker vindt. Vermenselijkte dieren zijn zo populair dat het soms wat zoeken is naar kinderboeken met échte dieren. Daarom selecteerde Oog in oog enkele inspirerende voorbeelden die kinderen verhalend de eigenheid van dieren laten ontdekken.

Een vis met heimwee naar zee en poezen met een eigen willetje

Werk je in de klas rond het welzijn van huisdieren? Een aanrader is dan ‘Amelie en haar vis’ van Helga Bansch. Tijdens een vakantie aan zee ontwikkelt Amelie een hechte vriendschap met een visje uit de zee. Elke dag ontmoeten ze elkaar in het water, totdat Amelie besluit de vis naar huis mee te nemen in een bokaal. Als het visje niet meer wil eten en duidelijk ongelukkig blijkt, laat ze het weer vrij in zee. Een simpel maar treffend verhaal dat dierethiek op een eenvoudige manier verduidelijkt.

Een ander waarheidsgetrouw boek in het thema huisdieren is ‘Knoeipoezen’. Het boek volgt katten Pimpel en Flik in hun dagelijkse avonturen. Ze doen typische kattendingen die mensen niet altijd fijn vinden: kattenbrokken eten, een vogeltje vangen en op het aanrecht kruipen. Het boek besluit dat deze twee schatten van katten ondanks hun eigen willetje toch onweerstaanbaar zijn. Een perfect verhaal om het typische gedrag van katten te onderzoeken met de kinderen. De illustraties van Zilveren Penseel-winnaar Fleur van der Weel maken het verhaal sprekend.

Dieren in hun eigen prachtige omgeving

Droom jij bij kinderboeken soms alleen al weg door de wonderlijke beelden? Dan vind je hieronder enkele pareltjes die de natuurlijke omgeving van dieren prachtig én waarachtig illustreren.

Een prentenboek met een gelijkaardige insteek in een heel andere omgeving is ‘Sepia’. Diep in de zee raakt Sepia het inktvisje op een dag de weg naar huis kwijt. Op de terugweg ontmoet Sepia allerlei zeedieren. De typische eigenschappen van de dieren komen aan bod, zoals haringen die in formatie zwemmen. De magnifieke illustraties van Susanne Timbers geven een haast magische, maar toch realistische zeewereld weer. Achterin het boek vind je ook uitklapbare pagina’s met de ‘superpowers’ van de inktvis. Een ideaal boek om te werken rond de zee en de eigenheid van zeedieren.

Door de ogen van een dier

Het grote inlevingsvermogen van kinderen is duidelijk een troef als je werkt rond dierenwelzijn. Niets beters om de noden van dieren te verkennen dan je helemaal in hun rol te verplaatsen! Hieronder vind je enkele boeken die inleving vergemakkelijken. De dieren in deze boeken komen dichter bij de kinderen door vergelijking en niet door vermenselijking.

In ‘De allerbeste neuzen, oren, ogen’ toont auteur Helen Rundgren welke dieren heel speciale zintuigen hebben en hoe ze die gebruiken. Het boek is opgevat als een wedstrijd en vormt een ideale inspiratiebron voor de kinderen om via al hun zintuigen in de huid van dieren te kruipen.

In ‘Mijn papa is het grootst’ van Henriëtte Boerendans scheppen de dieren op over hun papa. Ze verwijzen daarbij telkens naar de specifieke kenmerken van hun papa en dus van hun diersoort. Een leuk vertrekpunt voor de kinderen om hun vader te vergelijken met die van andere dieren. Het boek is fraai geïllustreerd met zeefdrukken. Je kan het in zijn geheel lezen of losse dieren uitkiezen om te belichten.

Bewust omgaan met dieren

Het is dus soms een beetje zoeken naar boeken waarin dieren voorgesteld worden als echte dieren, met hun typische karaktereigenschappen en behoeften. In andere verhalen hebben de dieren misschien wel hun eigenheid, maar zijn ze dan weer eigendom van de mens. Denk bijvoorbeeld aan boekjes over de dierentuin, waarin de dieren onlosmakelijk verbonden worden aan kooien en verzorgers.

Toch is het de moeite waard om materiaal aan te bieden waarin dieren ‘dieren’ zijn in hun natuurlijke omgeving en om met de kinderen in gesprek te gaan over de behoeften van verschillende diersoorten. Zo leren kinderen meer over de dieren en ervaren ze meteen dat dieren heel eigen noden en voorkeuren hebben waar mensen rekening mee kunnen houden. Dat motiveert hen om nu en later hun verantwoordelijkheid op te nemen in de omgang met dieren.