Dierenwelzijn in de Belgische Grondwet: Een grote stap voor onze dierenvrienden
In 2024 heeft België een bijzondere stap gezet: dierenwelzijn is voor het eerst opgenomen in de Belgische Grondwet. Dat betekent dat onze dierenvrienden vanaf nu een speciale plek krijgen in het hoogste staatsdocument van het land. Maar wat houdt dat eigenlijk in en waarom is het zo belangrijk?
Belgen zijn dierenvrienden
Uit onderzoek blijkt dat Belgen een thema als dierenwelzijn belangrijk vinden. In oktober 2024 deed IPSOS in opdracht van Dierenwelzijn Vlaanderen een onderzoek over hoe er in Vlaanderen omgegaan wordt met en gedacht wordt over dieren.
Op de vraag in hoeverre het thema dierenwelzijn hen nauw aan het hart ligt, antwoordde maar liefst 76 % met een score van minstens 8/10. Bijna evenveel ondervraagden (73 %) vinden dat er méér rekening gehouden moet worden met de belangen van de dieren.
Ongeveer de helft (49 %) vindt het gebruik van dieren onaanvaardbaar omdat dieren pijn en geluk kunnen voelen, en volgens 26 % van de ondervraagden moet het gebruik van dieren zelfs bij wet verboden worden. Een duidelijke minderheid (17 %) vindt het toebrengen van ernstige pijn aan dieren aanvaardbaar als het doel voldoende belangrijk is, bv. voor medisch-wetenschappelijk onderzoek, wat betekent dat 83 % daar kritischer tegenover staat. En 77 % zegt dat ‘weinig tijd’ nooit een excuus is om honden of paarden onvoldoende afleiding of beweging te geven.
Hoge cijfers, en gelukkig was er in 2024 nog heuglijk nieuws: dierenwelzijn werd opgenomen in de grondwet.
Van ‘voorwerpen’ naar wezens met gevoelens
Al in 2020 werd er in het Burgerlijk Wetboek een wijziging doorgevoerd, waarbij dieren omschreven werden als ‘wezens met gevoelens’. Door die wijziging vielen de dieren qua wetgeving niet meer onder de categorie voorwerpen, maar vormden ze een aparte categorie.[1] Een positieve evolutie, die nu verdergezet wordt door dierenwelzijn effectief op te nemen in de Belgische grondwet. Na de goedkeuring in de Senaat volgde een tweederdemeerderheid in de Kamer dat voorstel. Het brengt de bescherming van dieren onder in artikel 7 bis van de grondwet en luidt letterlijk: "Bij de uitoefening van hun respectieve bevoegdheden streven de federale staat, de gemeenschappen en de gewesten naar bescherming van en zorg voor dieren als wezens met gevoel."[2]
Het nieuwe grondwetsartikel roept dus de overheid – van het federale niveau tot aan de regionale overheden – op, om actief te werken aan het beschermen en bevorderen van dierenwelzijn. Dat houdt in dat bij elke beleidsbeslissing steeds gekeken wordt naar de impact op dieren. Denk bijvoorbeeld aan maatregelen in de landbouw, onderzoek, jacht en de regelgeving rondom huisdieren.
Een wijziging met gevolgen
Dierenwelzijn opnemen in de grondwet heeft natuurlijk gevolgen. In de eerste plaats voor het welzijn van de dieren, maar er zijn er meer. De toevoeging zorgt ervoor dat rechters in juridische processen verplicht naar (de evolutie van) dierenwelzijn moeten kijken, wat er misschien voor zou kunnen zorgen dat processen langer duren en ook meer geld kosten. Bovendien heeft het waarschijnlijk een impact op vergunningen voor landbouwers, slachthuizen en dierentransporteurs. Zij vrezen dat de strengere regels voor hen ook nadelen met zich meebrengen.
Maar ondanks de mogelijke nadelen is het een belangrijke stap dat dierenwelzijn opgenomen wordt in het hoogste staatsdocument van het land. Beleidsmakers maken onderbouwde keuzes wat dierenwelzijn betreft. Dierenbeschermers, wetenschappers en maatschappelijke organisaties wijzen er immers op dat dieren gevoelens hebben en pijn kunnen ervaren, net als wij. En ook bij de burgers is er een groeiend maatschappelijk bewustzijn.
We doen het samen
De wetswijziging brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Het belang van dierenwelzijn en de economische belangen van de mens zullen meer dan eens tegenstrijdig zijn, alsook de impact op de klimaatverandering.[3]
Maar net doordat we verplicht worden om rekening te houden met dierenwelzijn, moeten we met slimme oplossingen komen. Wij, allemaal, en niet alleen de landbouwers, fokkers of andere rechtstreeks betrokken partijen. Iedereen draagt een stuk verantwoordelijkheid. We kunnen ons creatieve brein gebruiken om tot nieuwe ideeën en inzichten te komen. En laat ons daar zeker ook onze kinderen en jongeren bij betrekken!
Jong geleerd, oud gedaan
Dierenwelzijn is een interessant onderwerp om het in de klas over te hebben. Het feit dat 68 % van de ondervraagden uit het onderzoek van IPSOS vindt dat “een respectvolle omgang met dieren ervoor zorgt dat we stilstaan bij waarden die belangrijk zijn voor relaties tussen mensen, zoals inlevingsvermogen en mededogen”, bevestigt dat alleen maar.
Met ons materiaal kan je kleuters en leerlingen informeren over dierenwelzijn en wat dat voor verschillende diersoorten betekent. Laat hen situaties vanuit verschillende perspectieven bekijken – ook dat van de dieren zelf. Stimuleer hun systemisch denken en hun creativiteit.
Win-win
Meer aandacht voor dierenwelzijn betekent dat we allemaal bewuster omgaan met de natuur en de dieren die onze planeet bewonen. Het is een mooie kans om in de klas, maar ook thuis, stil te staan bij hoe we samen een vriendelijkere wereld kunnen creëren voor alle levende wezens, rekening houdend met hun behoeften.
De opname van dierenwelzijn in de Belgische Grondwet vinden wij dus een inspirerende stap vooruit. Het herinnert ons eraan dat dieren niet zomaar middelen zijn, maar levende wezens die respect en bescherming verdienen.
