Landbouwdieren in het onderwijs

31 oktober 2022

Waarom is het belangrijk om het over landbouwdieren te hebben in het kleuter-, lager en secundair onderwijs? En hoe ga je met een waaier aan tegenstrijdige meningen om?

door Sien Trekker

Masker kip trans links

Dierenrechtenactivist of dierenbeul? Je hoeft niet te kiezen!

Opkomen voor het welzijn van dieren, mag je dat alleen als je vegetariër of veganist bent? Is het hypocriet om het dierenwelzijn belangrijk te vinden en toch vlees te eten? In 2016 werd de term “diervriendelijk vlees” in Nederland uitgeroepen tot irritantste uitdrukking, omdat ze vonden dat dieren doden om ze op te eten per definitie dieronvriendelijk is. Maar tussen veganistisch leven en je helemaal niets aantrekken van dierenwelzijn zit nog een breed spectrum. Je hoeft echt niet tussen deze uitersten te kiezen.

Waarom zou je veganist moeten worden om het dierenwelzijn te willen verbeteren? Waarom zou iemand die bewust kiest om dierlijke producten te kopen, niet aan de sector mogen vragen om meer aandacht aan dierenwelzijn te schenken? Hoe jammer zou het zijn als een grote groep mensen zwijgt, simpelweg omdat ze denken niet het recht te hebben hun stem te laten horen?

Kies bewust

De grote meerderheid zit ergens in dat spectrum en eet vlees of dierlijke producten terwijl ze van dieren houden. Vaak denken mensen daar niet echt bij na en zijn ze niet bewust bezig met waar hun vlees vandaan komt. Het beeld dat mensen van landbouw hebben, hangt onder andere af van waar ze wonen, wat ze in de media zien en hoe ze met hun waarden en normen omgaan. Wil je je keuze geïnformeerd en bewust kunnen maken, rekening houdend met je voorkeuren, waarden en normen, dan is het belangrijk dat je jezelf informeert. Weten hoe het er in de landbouwsector aan toe gaat, is essentieel om een doordachte en bewuste beslissing te nemen over je eetgewoontes.

DWZ koe op wei

Hoe zit dat nu in de landbouwsector?

Wie tot in detail wil weten waar zijn voedingsproducten vandaan komen en de cijfers en onderzoeken daarachter wil kennen, kan terecht bij de Tracés van EOS. Ze brengen in kaart welke weg onze voeding aflegt: van teelt, verwerking, transport en consumptie tot afvalverwerking. Hun journalisten zoeken uit wat de impact is op het milieu en je gezondheid, de sociale aspecten en het dierenwelzijn, zodat je het verhaal leert kennen, het ‘tracé’, achter dagelijkse producten zoals verschillende soorten vlees, dierlijke producten en een hoop andere voedingsmiddelen.

Het verhaal van de landbouwsector kan niet compleet zijn zonder de cijfers van aankoop en verkoop. De landbouwers hebben immers een bedrijf te runnen, en moeten concurreren met prijzen van andere landbouwers in binnen- en buitenland. Bovendien is de wetgeving in landen buiten de Europese Unie anders, waardoor supermarkten goedkoper vlees uit dergelijke landen kunnen kopen, hoewel de normen voor dierenwelzijn daar lager kunnen liggen.
De Boerenbond communiceert op haar websiteover de prijzen en hun evolutie in de landbouwsector.

Weetjes en activiteiten op de kalender

In de klaskalender van ‘Oog in oog’, gericht op de leerlingen van het lager onderwijs, lees je heel wat weetjes en ideeën rond onder meer landbouwdieren en gezelschapsdieren. Download de kalender gratis om dierenwelzijn het hele jaar in je klas te laten leven.

Masker varken trans links

Landbouwdieren in het lesmateriaal van ‘Oog in oog’

Welke specifieke keuzes je ook maakt in verband met het eten van vlees of dierlijke producten, het zijn jouw eigen keuzes. Zorg er dus voor dat die keuzes zo doordacht mogelijk zijn. Daarvoor is het goed om je te informeren, om te leren onderzoeken en kritisch te zijn. En dat begint al in het onderwijs.

Voor elke leeftijdsgroep werd per thema een leerlijn ontwikkeld en stelden we doelen. Voor dit thema vinden we het bij ‘Oog in oog’ belangrijk om een zo juist mogelijk beeld te scheppen van de landbouwsector. Dat betekent enerzijds het afstappen van de rustieke boerderijtjes in kinderboeken, waar enkele koeien, schapen en varkens samen vrolijk door de wei huppelen. Anderzijds moeten we er ook over waken dat het eerder slechte imago van de sector zoals die soms in de media wordt voorgesteld deels ontkracht wordt, want de beelden die daar getoond worden kan je niet voor de ganse sector doortrekken.

Basisonderwijs

De lessen voor de kleuters en voor de eerste graadlager onderwijs spitsen zich toe op één landbouwdier. Het juiste beeld van de sector proberen we daar te installeren door realistische foto’s te gebruiken en beelden waarop grote aantallen dieren samenzitten niet te vermijden. De kinderen ontdekken meer over de koe, het varken, het schaap en de kip. We vertrekken daarbij telkens vanuit de behoeften van de dieren en spreken het inlevingsvermogen van de kinderen aan. Met die kennis kunnen de kinderen verder nadenken over hoe de boer goed voor zijn dieren kan zorgen.

In de tweede en derde graad van het lager onderwijs vertrekken de leerlingen van hun eigen beeld van de veeteelt om dat vervolgens scherp te stellen. Ze onderzoeken welke dierlijke producten er in de winkelrekken liggen en delen hun mening over vlees eten. Ze onderzoeken de behoeften van koeien, varkens, schapen en kippen, en ontdekken ook met welke elementen landbouwers rekening moeten houden om hun bedrijf zo goed mogelijk te runnen.

DWZ varkens in stal

Secundair onderwijs

In de lessen voor het secundair onderwijs werken we bij de leerlingen actief aan het vormen van een juist beeld van de landbouwsector en meer specifiek het dierenwelzijn in de landbouwsector. Omdat het te omvangrijk is om de hele veeteelt te bespreken, zoomen we dieper in op de kip als landbouwdier, zowel voor de productie van kippenvlees als voor de eieren. We belichten daarbij ook de situatie van de boer, en vragen de leerlingen om het onderwerp, waaronder de keuze om vlees te eten, kritisch en vanuit verschillende perspectieven te bekijken.

Onvermijdelijk komen ook de meningen van de leerlingen aan bod in deze lessen. Aan de hand van hun meningen kan je het thema verder uitdiepen en verbreden. Belangrijk daarbij is dat elke mening mag bestaan, zonder dat je naar een consensus zoekt of bepaalde overtuigingen beoordeelt. Als leerlingen respectvol naar elkaar kunnen luisteren en hun argumenten naast elkaar leggen, verrijken ze niet alleen hun blik, maar leren ze ook hun eigen mening kennen, vormen en veranderen naargelang er nieuwe inzichten ontstaan.

DWZ boerderijkippen stal

Meningen van je leerlingen als verrijking

Tips over het betrekken van de mening van je leerlingen in de les, en waarom het precies zo waardevol is, lees je in het blogbericht ‘Gebruik de meningen van je leerlingen om je les meer diepgang te geven’.

Opmerking: de landbouwsector, en zeker de veeteelt, heeft een invloed op het milieu en het klimaat dat er niet van los te koppelen valt. Toch kiezen we er in deze lessen voor om het er niet expliciet bij te betrekken. Omdat het doel van dit project is om de leerlingen bewust te maken van dierenwelzijn, is dat een gelaagdheid waar in dit pakket geen plaats voor is. Uiteraard kan je zelf beslissen om het thema klimaat toe te voegen aan deze lessen als je daar de ruimte voor hebt.

Nog even dit

Het welzijn van landbouwdieren is een moeilijk onderwerp, waar veel controverse rond bestaat en ethische vraagstukken nooit veraf zijn. Nochtans loont het de moeite om het al van jongs af aan over de landbouwdieren te hebben in de klas. Door een maatschappelijk vraagstuk in de klas te brengen, bied je de leerlingen veel leerkansen wat betreft het maken van bewuste keuzes, het exploreren en waarderen van verschillende standpunten en het aangaan van duurzaamheidsuitdagingen, en dat terwijl ze relevante kennis opbouwen over de wereld waarin ze leven.

afbeeldingen © Shutterstock