Gebruik de meningen van je leerlingen om je les meer diepgang te geven

26 juni 2022

Overweeg om de mening van de leerlingen meer te gebruiken in je lessen rond complexe onderwerpen. In dit blogbericht lees je hoe je dat kan doen en vooral waarom. Het biedt meer voordelen dan je denkt!

door Sien Trekker

Masker rat trans links

Meningen als verrijking

Het uitspreken van gedachten en meningen komt zonder twijfel aan bod als er met de leerlingen rond sociale vaardigheden wordt gewerkt. Minder evident, maar minstens even waardevol is het om het ook in andere lessen actief over verschillende meningen te hebben. Zeker wanneer je het over maatschappelijke onderwerpen hebt, is het onderzoeken en het expliciteren van verschillende meningen zeer interessant.

Verschillende perspectieven zien de werkelijkheid door een andere bril of vanuit een andere hoek. Net daarom kunnen ze een bredere, meer volledige blik geven op een onderwerp. Hoe dierenwelzijn in de landbouw bijvoorbeeld wordt ingevuld, zal voor een consument en een dierenarts verschillend zijn, om van het perspectief van het dier zelf nog maar te zwijgen. Als je zo’n thema vanuit verschillende perspectieven benadert, krijg je een genuanceerder beeld dan wanneer je ze bekijkt vanuit één perspectief. Andere perspectieven benader je daarbij niet als afzonderlijke informatie, maar je voegt ze toe aan wat je al weet. Bovendien kan je zo aan één en hetzelfde onderwerp verschillende verhalen vastknopen. De kans dat je de inhoud van de les onthoudt, wordt dan aanzienlijk groter.

DWZ perspectieven schaduwen 01

Oefenen op perspectiefwisseling

Wil je meer weten over het empathisch vermogen, het wisselen van perspectief en hoe je dat met verschillende leeftijden aanpakt? Je vindt een hoop informatie en inspiratie in ons blogbericht over perspectiefwisseling.

Het voordeel van meningen onderzoeken

Maar het gaat verder dan dat. Ook leerlingen onderling hebben meningen die soms sterk uit elkaar kunnen liggen. Het vraagt misschien wat durf, maar het loont om ook hun meningen te betrekken in de les. Leerlingen wiens mening gewaardeerd wordt, voelen zich meer betrokken. Ze kunnen leren van elkaar door hun kennis met elkaar te delen. Bovendien leren ze meer over elkaar, en oefenen ze zich in het respectvol met elkaar in gesprek gaan.

Let op een veilige sfeer

Als de eigen meningen met elkaar gedeeld worden, waak je erover dat er respectvol naar elkaar geluisterd wordt en dat een mening niet persoonlijk of aanvallend verwoord wordt. Je hoeft als leerkracht niet zomaar alles toe te staan. Het recht op een eigen mening betekent niet dat je ongeremd kwetsende of racistische taal mag gebruiken.

Een leerling kan bijvoorbeeld van mening zijn dat veganistisch leven voor hem onhaalbaar is, zonder de tradities of de overtuiging van een klasgenoot die dat wel doet te beledigen. Hetzelfde geldt voor een leerling die tegen onverdoofd slachten is. Die hoeft de rituelen en het geloof van andere leerlingen daarbij niet te schofferen.

In een gesprek waarin verschillende – en soms tegenovergestelde – meningen aan bod komen, hoef je immers niet tot een consensus te komen. Elkaar overtuigen van je gelijk is nooit de bedoeling van zo’n uitwisseling, wél het luisteren naar mensen die een andere blik hebben, zodat het beeld dat elke deelnemer over het onderwerp heeft, uitgediept kan worden.

Een veilige sfeer tijdens opiniepeiling

In het webinar 'Aan de slag rond dierenwelzijn in het secundair onderwijs' krijg je meer tips om te werken aan een veilige sfeer in de klas als je aan opiniepeiling doet. Je komt er ook meer te weten over onder andere samenhang en betrokkenheid in ecosystemen, het begrip dierethiek, perspectiefwisseling, framing en antropomorfisme.

Meningen waarderen helpt leerlingen om meningen te vormen

In ons onderwijs kunnen leerlingen kennis opbouwen en vaardigheden ontwikkelen. Ze krijgen ook waarden en normen mee in het onderwijs en leren functioneren in een schoolcultuur met bestaande regels en tradities. Maar net zo belangrijk is het voor hen om te leren om te gaan met de vrijheid om een eigen mening te vormen en eigen keuzes te maken. Keuzes die al dan niet gelijkaardig zijn aan die van leeftijdsgenoten binnen en buiten hun schoolomgeving, maar die vooral bewust zijn en uit henzelf komen.

Door in je lessen over maatschappelijke onderwerpen ook verschillende meningen en perspectieven te betrekken, geef je niet alleen meer diepgang aan het onderwerp door aan te tonen dat er niet één waarheid bestaat, maar je laat zien dat ieders perspectief waardevol kan zijn en gerespecteerd moet worden, óók dat van de jongeren zelf.

Door openlijk waarde te hechten aan hun mening, begrijpen leerlingen dat zij kritisch mogen zijn voor anderen en voor zichzelf, en dat hun mening ertoe doet. Ze worden alerter ten opzichte van het denken en doen van onszelf en andere groepsleden. Zeker wanneer je herhaaldelijk klassikaal meningen bevraagt en waardeert in de lessen rond maatschappelijke onderwerpen, creëren de leerlingen de reflex om nieuwe input af te toetsen aan hun eigen inzichten en aan te vullen met kennis en inzichten uit andere meningen.

DWZ idee postits 01

Een belangrijke opmerking daarbij is dat het doel van de les niet per se is dat leerlingen inhoudelijk alles weten over een bepaald onderwerp, en ook niet dat hun mening nadien volledig gevormd is. Het doel van deze activiteiten is in de eerste plaats het ‘leren’ en ‘oefenen’ op het vormen en uiten van hun mening. Door hun mening te waarderen zonder een specifiek eindresultaat te verwachten, krijgen de leerlingen de vrijheid om te proberen, te twijfelen en te herzien: vaardigheden die ze in hun verdere leven blijvend kunnen gebruiken.

Wat kan je als leerkracht doen?

Geef het goede voorbeeld

Het is fijn als je als leerkracht niet onmiddellijk je eigen mening deelt en je dus de ‘vloer’ openlaat, zodat leerlingen onbeïnvloed kunnen delen wat er in hen omgaat. Maar je mag gerust een mening, een overtuiging of een gevoel meegeven, met de bedoeling om het vraagstuk vervolgens weer ‘vrij’ te maken. Een leerkracht zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat hij wel vindt dat dieren goed behandeld moeten worden, maar dat dierenrechten gelijktrekken met mensenrechten voor hem een brug te ver is. Leerlingen krijgen dan de kans om hier hun eigen mening, overtuiging of gevoel rond te vormen. Je mening delen is dan geen betoog, maar wel een uitnodiging om het gesprek aan te gaan.

Blijf steeds kritisch

Let op voor relativisme. Net zoals hierboven al stond dat het recht op een eigen mening niet betekent dat kwetsende opmerkingen zomaar kunnen, hoeft elke mening ook geen absolute waarheid te zijn. Je mag gerust een mening kritisch bekijken en die persoon om argumentatie vragen. Vraag bijvoorbeeld waarom een leerling zo uitgesproken vindt dat je voor biologisch vlees moet kiezen. Ga het gesprek aan. Als je alle meningen gewoon naast elkaar laat bestaan, mis je de uitdieping die het fundament kan vormen om standpunten kracht bij te zetten of net bij te stellen. De leerlingen zijn vrij om aan de hand daarvan te beslissen wat voor hen relevant is.

Zoek niet naar een consensus

Vertel de leerlingen dat het delen van de eigen mening niet als doel heeft om elkaar te overtuigen. Er is ook geen ‘gewenste mening’ die de leerlingen moeten bereiken. Door meningen te delen schep je net mogelijkheden om hun eigen inzicht te laten evolueren, verrijken en verdiepen.

Stel de leerlingen gerust

Een mening of een bepaald perspectief wordt gevormd door de achtergrond van elke leerling. Ze verschillen van elkaar in emoties, waarden en normen, in overtuigingen en belangen, ze hebben niet dezelfde kennis en al helemaal niet dezelfde identiteit.

Iemand die thuis opgegroeid is tussen honden, heeft wellicht een ander perspectief op het kiezen voor een gezelschapsdier dan iemand die nooit dieren heeft gehad. Iemand die een naaste verloren heeft aan kanker, kijkt anders naar dierproeven in de medische wereld dan iemand anders.

Als de leerlingen zich daar bewust van zijn, kunnen ze wellicht gemakkelijker omgaan met verschillen in mening. Door jezelf daar bewust van te zijn, kan je bovendien ook gericht zoeken naar mensen met een andere achtergrond.

DWZ referentiekader overlap 01

Meningen rond dierenwelzijn en dierethiek

In de lessen van het thema Dierenwelzijn besteden we bewust aandacht aan het onderzoeken van de meningen van de leerlingen rond het begrip dierenwelzijn (de levenskwaliteit en het welbevinden van dieren) en het begrip dierethiek (hoe we met dieren behoren om te gaan).

afbeeldingen © Shutterstock