Werken aan transversale en attitudinale eindtermen met het thema dierenwelzijn

Dierenwelzijn: leerkansen in meerdere vakken

Het onderwerp dieren komt in de eindtermen voor het secundair onderwijs vooral aan bod wanneer het over hun anatomie en hun rol in het ecosysteem gaat. Maar je kan dieren ook nog op andere manieren aanhalen in je lessen dan louter als onderzoeksobjecten of cruciale elementen in ons ecosysteem.

Met de lessen van ‘Oog in oog’ ga je een stapje verder en verbreed je het thema dieren naar dierenwelzijn. Samen met je leerlingen ontdek je welke ‘waarden’ dieren hebben, en of die altijd utilitair te verantwoorden moeten zijn. Je onderzoekt hen als individuele wezens met elk hun eigen noden en behoeften.

Het brede en complexe thema dierenwelzijn valt makkelijk te combineren met transversale onderwerpen zoals informatieverwerking, respect, kritisch denken, systeemdenken en perspectieven onderzoeken. Zo zijn de lessen van ‘Oog in oog’ voor het secundair onderwijs niet alleen inzetbaar voor wetenschapsvakken, maar kan je ze ook gebruiken tijdens de lessen Nederlands, godsdienst, PAV en andere vakken.

Enkele transversale en attitudinale eindtermen onder de loep

Geïnformeerd en beargumenteerd met elkaar in dialoog gaan

In onze samenleving zijn er evenveel meningen als burgers. Ze klinken niet allemaal even luid, maar toch komen leerlingen in het secundair onderwijs al snel in aanraking met een overvloed aan meningen. Daarnaast wordt er van hen verwacht zelf al een mening te hebben over alle mogelijke onderwerpen.

Het onderwijs is dé plek waar kinderen wegwijs gemaakt worden in de wereld van onderbouwde tegenover ongeldige argumenten. Ze leren het verschil tussen feiten en meningen, en tussen realiteit en fictie. Daarnaast moeten ze tijdens hun ontwikkeling ook de kans krijgen om hun eigen mening te vormen. Doorheen deze zoektocht leren ze die te onderbouwen en met anderen hierover in dialoog te gaan. Reflectie is daar onmisbaar bij. (Bron: Onderwijsdoelen)

Dat alles leert een leerling het best wanneer je relevante en actuele maatschappelijke gebeurtenissen, thema’s en trends het klaslokaal binnenbrengt. Een thema als dierenwelzijn biedt heel wat kansen om samen met je leerlingen aan al deze vaardigheden te werken.

Interpersoonlijke relaties opbouwen, onderhouden en versterken

Als je leerlingen in interactie treden met anderen, is het belangrijk dat ze over voldoende zelfkennis beschikken en hun eigen grenzen kennen en erkennen. Daarnaast moeten ze die grenzen ook kunnen aangeven en bewaken, via verbaal en non-verbaal gedrag. Daarbij hoort een respectvolle houding naar de anderen toe, waarin ze rekening houden met opvattingen, grenzen en emoties van anderen. Enkel zo kunnen ze werken aan evenwichtige, waardevolle relaties. (Bron: Onderwijsdoelen)

Wanneer je tijdens de les naar de mening van leerlingen peilt, bied je hen in een veilige leercontext de kans om af te tasten hoe ver ze willen gaan in het uiten en in vraag stellen van hun eigen standpunt. Zo oefenen ze op het luisteren naar andere standpunten en om op een respectvolle manier daarover in gesprek te gaan. Een veilige sfeer is daarbij essentieel. Om die te creëren kan je:

• appreciatie tonen voor leerlingen die hun mening uiten.
  Toon dat je het waardeert dat ze durven uitkomen voor hun standpunt, zonder het standpunt zelf te beoordelen.
• duidelijk maken dat twijfelen ook oké is.
  Iemand die twijfelt is geneigd om meer te willen weten over een bepaald onderwerp. Zo leer je niet enkel bij, maar verruim je tegelijkertijd je blik op dat onderwerp. Maar ook na het verkrijgen van (extra) informatie, hoeft twijfelen geen teken van onwetendheid te zijn. Soms valt er voor verschillende standpunten wel iets te zeggen en wenst je leerling ook geen uitgesproken standpunt in te nemen. Dat is prima.
• aantonen dat het verrijkend kan zijn om verschillende meningen over hetzelfde onderwerp te verkennen.
  Door – respectvol – in gesprek te gaan met iemand die een heel andere mening heeft, ontdekken je leerlingen andere perspectieven en horen ze andere argumenten die hun beeld van een situatie meer diepte kunnen geven.

Ontelbare mogelijkheden

Dierenwelzijn is een complex en uitgebreid onderwerp en kan wat dat betreft een mooi vertrekpunt zijn om:

• te filosoferen
  Wat betekent welzijn? Kan je ‘een goed welzijn’ vastleggen in vrijheden, rechten of wetten? Betekent welzijn voor iedereen hetzelfde?
  Wat betekenen rechten? Als je rechten hebt, gaat dat dan gepaard met plichten? Kunnen dieren rechten en plichten hebben? Waar liggen de grenzen van ‘de maatschappij’ of ‘de samenleving’?
  Hoe dachten en denken grote filosofen over dieren, dierenwelzijn en dierethiek?
• levensbeschouwingen te verkennen
  Hoe gaan verschillende godsdiensten of levensbeschouwingen met dieren om?
  Hangt de omgang met dieren vast aan cultuur, opvoeding, geloof, overtuiging …?
• sociale vaardigheden te oefenen
  Hoe ga je respectvol in dialoog met elkaar over een onderwerp waarover je mogelijk van mening verschilt?
• perspectieven te onderzoeken
  Hoe ga je actief op zoek naar verschillende standpunten en meningen over dezelfde situatie?
  Hoe krijg je aan de hand van verschillende perspectieven een vollediger, genuanceerder beeld van de werkelijkheid?
• te werken rond mediawijsheid
  Waar haal je betrouwbare informatie? Wat is de invloed van (sociale) media op je wereldbeeld?

Onze lessen zijn bovendien geschikt om vakoverschrijdend te werk te gaan. Bekijk samen met je collega’s hoe jullie op elkaars onderwerpen en activiteiten kunnen inpikken om kennis en vaardigheden dieper en beter te verankeren door herhaling en toepassing in andere gebieden.

afbeeldingen © Shutterstock